Z A P A N B R A T
KRZYŻÓWKI GENETYCZNE DLA OPORNYCH - cz.II
Jak dziedziczone są grupy krwi, czyli o jeden stopień wtajemniczenia dalej...
KRZYŻÓWKI z ALLELAMI WIELOKROTNYMI i KODOMINACJĄ
- dziedziczenie grup krwi w układzie A B 0
No i tu sytuacja trochę się komplikuje. Do tej pory rozwiązywaliśmy zadania, gdzie dany gen występował tylko w dwóch wersjach (allelach), teraz będzie ich więcej. Nazywamy je allelami wielokrotnymi. Oczywiście w organizmie diploidalnym ciągle mogą występować tylko dwa allele, ale już w puli genowej całej populacji może być ich wiele.
U człowieka genem takim jest gen warunkujący grupę krwi - A, B, AB i 0.
Absolutnie konieczne w tym momencie jest krótkie przypomnienie wiadomości o grupach krwi (przyda się przed egzaminem...). Tak więc te 4 podstawowe grupy krwi różnią się obecnością odpowiednich antygenów na powierzchni krwinek czerwonych (przypominam: antygeny to takie "znaki szczególne" służące do rozpoznawania komórek, np. obcych i własnych).
Krwinki czerwone u osób z grupą A mają antygeny A, u osób z grupą B - antygeny B, u osób z grupą AB - występują oba te antygeny: A i B, natomiast u osób z grupą 0 na powierzchni krwinek czerwonych nie ma żadnego z tych antygenów.
Obecność tych antygenów jest determinowana przez trzy następujące allele:
IA - allel dominujący, warunkujący powstanie antygenu A na powierzchni krwinek czerwonych
IB - allel dominujący, warunkujący powstanie antygenu B na powierzchni krwinek czerwonych
i - allel recesywny, nie kodujący żadnego antygenu
Allele IA i IB dominują całkowicie nad allelem recesywnym i, ale w stosunku do siebie są kodominujące, co oznacza że kiedy spotkają się w jednym organizmie, ujawniają się cechy kodowane przez oba te geny:
I to już wszystko tytułem wstępu. Możemy więc przejść do zadań.
Zad.1
Mama ma grupę krwi 0, tata grupę krwi AB. Po kim ich dzieci odziedziczą grupę krwi?
I tu dobór genotypów dla obojga rodziców jest jednoznaczny - mama musi być homozygotą recesywną ii , tata - heterozygotą z allelami współdominującymi IAIB.
Odpowiedź:
Krzyżówka prosta, pytanie natomiast trochę podchwytliwe. Oczywiście dzieci tej pary dziedziczą grupę krwi po obojgu rodzicach (bo to jest cecha dziedziczna), ale przetasowanie się alleli sprawia, że w potomstwie ujawniają się zupełnie inne grupy krwi niż rodzicielskie - jest 50% prawdopodobieństwo ujawnienia się grupy krwi A i takie samo dla grupy krwi B. I to jest właśnie cały urok rozmnażania płciowego!
Zad.2
Mama ma grupę krwi A, tata - B. Na świat przychodzi ich dziecko z grupą krwi 0. Czy to możliwe?
I tu nie wolno ulegać pierwszemu złudzeniu ("to niemożliwe!", "dziecko na pewno zostało podmienione w szpitalu!") tylko trzeba trochę pogłówkować nad doborem genotypów dla rodziców. Jeśli bowiem przyszło na świat dziecko z grupą 0 to jest homozygotą recesywną ii, a więc musiało dostać od obojga rodziców po jednym allelu recesywnym i. I to jest oczywiście możliwe, jeśli rodzice będą heterozygotami:
Odpowiedź:
To jest możliwe - jest 25% prawdopodobieństwo urodzenia się w tej rodzinie dziecka z grupą krwi 0. Takie samo jest prawdopodobieństwo urodzenia się dziecka z grupą A, B i AB.
Wszystko jasne?
W takim razie pora na samodzielną próbę rozwiązania kolejnego zadania.
Zad.3
Jeśli dziecko ma grupę krwi B, to rodzicami może być para, w której:
(zaznacz wszystkie poprawne zakończenia zdania)
A. matka ma allele IAi , a ojciec IBi
B. matka ma allele IBi , a ojciec IBIB
C. matka ma allele IAIA, a ojciec IBIB
D. matka ma allele IAIA, a ojciec IAIB
E. matka i ojciec mają grupę krwi 0
F. matka i ojciec mają grupę krwi AB
G. matka ma grupę krwi 0, a ojciec AB
Zrobione?
Tu możesz sprawdzić rozwiązanie >>>
Dziedziczenie czynnika Rh, czyli typowa
KRZYŻÓWKA JEDNOGENOWA Z DOMINACJĄ ZUPEŁNĄ
Pamiętacie zapewne z lekcji o krwi, że podział na grupy A, B, AB i 0 nie jest jedyny i istnieje jeszcze podział na krew grupy Rh + i Rh -. I znowu chodzi tu o obecność lub brak na powierzchni krwinek czerwonych pewnego antygenu - antygenu D. Jeśli jest on obecny wtedy krew oznacza się jako Rh + (i taka sytuacja ma miejsce u ponad 80% ludzi), jeśli go nie ma - krew jest oznaczana jako Rh -.
Jego obecność lub brak nie jest w żaden sposób uzależniona od antygenów A i B, a więc każda z grup A, B, AB , 0 może wystąpić jako Rh + lub jako Rh - .
Na przykład krwinka czerwona u osób z grupą AB Rh + będzie zawierała i antygeny A, i antygeny B, i antygeny D (a w rzeczywistości tych antygenów jest dużo, dużo więcej, ale tym niech się już zajmują specjaliści - nam ta wiedza wystarczy...).
Obecność lub brak antygenu D jest warunkowana przez parę alleli:
R - allel dominujący , warunkujący pojawienie się antygenu D na powierzchni krwinek czerwonych
r - allel recesywny, nie kodujący antygenu D
Wszystkie możliwe genotypy i fenotypy wyglądają więc następująco:
RR - grupa Rh +
Rr - grupa Rh +
rr - grupa Rh -
Znajomość czynnika Rh jest niezbędna przy przetaczaniu krwi, przeszczepianiu narządów oraz w sytuacji kiedy para planuje zajście w ciążę i jest w tzw. konflikcie serologicznym. Konflikt serologiczny ma miejsce, gdy matka ma grupę Rh-, a dziecko Rh+ (odziedziczone oczywiście po ojcu). I znowu krótka powtórka z lekcji - pierwsze dziecko takiej pary rodzi się zdrowe, ale życie drugiego jest poważnie zagrożone, gdyż w trakcie pierwszego porodu do krwiobiegu matki dostaje się obcy dla jej organizmu antygen D, organizm kobiety broni się wytwarzając przeciwciała skierowane przeciw niemu i w trakcie następnej ciąży te przeciwciała (przedostając się przez łożysko) niszczą krwinki dziecka. Na szczęście współczesna medycyna potrafi zapobiegać takim skutkom konfliktu serologicznego, podając matce zaraz po pierwszym porodzie odpowiedni preparat, który niszczy krwinki Rh+ zanim układ odpornościowy kobiety zdąży zareagować.
Dziecko nie zawsze koniecznie musi odziedziczyć czynnik Rh + po ojcu. Rozpatrzmy dwie sytuacje:
Przypadek I
Kobieta ma grupę Rh - , mężczyzna Rh + i wiadomo, że jest homozygotą.
Przypadek II
Kobieta ma grupę Rh - , mężczyzna Rh + i wiadomo, że jest heterozygotą.
