wzw | Mojawitryna

(nie zawsze) ŻÓŁTA INFEKCJA

Kiedyś wirusowe zapalenie wątroby (WZW) powszechnie nazywano żółtaczką zakaźną. Sama żółtaczka jest jednak tylko jednym z objawów tej choroby, mogącym towarzyszyć wielu innym infekcjom. Z drugiej strony WZW może przebiegać ze śladowym, trudno dostrzegalnym zażółceniem skóry.

Wirusowe zapalenia wątroby to grupa chorób wywoływanych przez różne rodzaje wirusów, oznaczanych początkowymi literami alfabetu: A, B, C, D, E i G. Zarażamy się nimi na różne sposoby, różny może być także przebieg samej infekcji. WZW jest chorobą podstępną i bardzo niebezpieczną. Nie zawsze towarzyszy jej żółtaczka, a co gorsza przebieg może być zupełnie bezobjawowy. Wtedy chory dowiaduje się o infekcji przypadkiem, na przykład w czasie badań okresowych, gdy - być może - wirus dokonuje już w jego organizmie poważnych spustoszeń. Zdarza się też sytuacja, kiedy tzw. galopujące zapalenie wątroby doprowadza do nagłego i niespodziewanego zgonu. Na szczęście zwykle, po ostrej fazie zapalenia, następuje eliminacja wirusa i wyzdrowienie. Czasem jednak zapalenie przechodzi w postać przewlekłą, doprowadzając w rezultacie do marskości wątroby, a więc poważnego uszkodzenia, narządu.

Wirusowe zapalenie wątroby typu A, czyli "żółtaczkę pokarmową" zalicza się do chorób "brudnych rąk", gdyż jej przyczyną jest nieprzestrzeganie podstawowych zasad higieny. Dlatego najlepszą profilaktyką jest przekazywanie - już od najmłodszych lat - zasad czystości, takich jak: mycie rąk przed jedzeniem, po skorzystaniu z toalety czy mycie owoców. Do zakażenia może dojść także przez wypicie zanieczyszczonej wirusem wody oraz surowych produktów w niej mytych. Zachorowaniu sprzyja bliski kontakt z osobami zakażonymi, które są we wczesnym, bezobjawowym okresie choroby i nie są jeszcze świadome infekcji. Wirus wywołuje chorobę w 15-60 dni od zakażenia. W większości przypadków (zwłaszcza u dzieci) infekcja przebiega łagodnie, bez powikłań i kończy się pełnym wyzdrowieniem oraz uzyskaniem trwałej odporności. U około 10-20% pacjentów zdarza się, że po początkowej poprawie obserwuje się nawrót choroby. Jej objawy mogą utrzymywać się nawet do 6 miesięcy. Odsetek zgonów spowodowanych zapaleniem wątroby typu A wynosi 0,2%.

Przeciwko WZW-A można się zaszczepić. Aby ochrona przed infekcją była długotrwała - wymagane są dwie dawki szczepionki; drugą podaje się po upływie 6-12 miesięcy od pierwszego szczepienia.

Szczepienia przeciwko WZW typu A są szczególnie zalecane:

osobom z przewlekłymi chorobami wątroby,
dzieciom i młodzieży uczącej się w SP,
osobom wyjeżdżającym do krajów o wysokim ryzyku zachorowania na WZW A,
pracownikom służby zdrowia,
pracownikom służb miejskich,
osobom pracującym przy dystrybucji żywności i przygotowującym posiłki,
mieszkańcom terenów przed spodziewanym wybuchem epidemii WZW A oraz terenów, gdzie epidemia znajduje się w początkowej fazie rozwoju.

Bez porównania większym zagrożeniem jest WZW typu B, tzw. "żółtaczka wszczepienna". Choroba przebiega ciężej, częściej też występują powikłania. Następstwem może być marskość wątroby, kiedy to zmienia się struktura narządu (wątroba staje się twarda, jej powierzchnia nierówna, objętość pomniejszona) i upośledzone zostaje jego funkcjonowanie. Konsekwencją przewlekłej postaci WZW-B bywa także rozwój raka wątroby. Jedyną szansą na przeżycie staje się wówczas przeszczep organu. Szacuje się, że w Polsce co roku umiera na raka wątroby około 2000 osób, a z powodu marskości - około 6000. Okres inkubacji choroby wynosi 45-160 dni.

Wirus WZW-B wnika do organizmu człowieka wraz z zakażoną krwią lub innymi płynami ustrojowymi (tzw. droga parenteralna). Może przedostać się do organizmu nawet poprzez minimalnie uszkodzoną lub zmienioną chorobowo skórę oraz błony śluzowe. Tak więc do zakażenia może dojść przez używanie zainfekowanych igieł i narzędzi chirurgicznych, w czasie zabiegu dializy, podczas transfuzji zakażonej krwi, zabiegu stomatologicznego, ale także poprzez korzystanie z zakażonych przyborów fryzjerskich lub kosmetycznych. Zakazić można się także drogą płciową.

Drogi przenoszenia wirusa WZW typu B są takie same jak w przypadku wirusa HIV, jednak wirus "żółtaczki wszczepiennej" jest 50-100 razy bardziej zakaźny niż wirus wywołujący AIDS.

Do zarażenia jednej osoby wirusem WZW B wystarczy jedynie 0,00004 ml zakażonej krwi, natomiast do zarażenia wirusem HIV potrzeba jej "aż" 0,1 ml.
Ryzyko zakażenia przez ukłucie zainfekowaną igłą w przypadku żółtaczki wszczepiennej wynosi 7-30%, podczas gdy w przypadku HIV tylko 0,5%.
Wysuszona w temperaturze pokojowej krew, zawierająca wirus WZW B, pozostaje zakaźna przez przynajmniej tydzień, podczas gdy wirus HIV poza organizmem człowieka ginie już po kilku godzinach.

Matka może zainfekować swoje dziecko jeszcze w czasie trwania ciąży - przez łożysko, choć o wiele większe ryzyko stwarza sam poród oraz karmienie piersią. Należy podkreślić, że WZW-B szczególnie zagraża dzieciom, u których - częściej niż u dorosłych - dochodzi do przewlekłego stanu zapalnego wątroby. Im młodszy pacjent, tym szansa na pełne wyzdrowienie jest mniejsza.

Szczepienie przeciwko WZW typu B jest obowiązkowym punktem

w kalendarzu szczepień wszystkich noworodków.

Poza tym jest szczególnie zalecane:

dzieciom i młodzieży nie podlegającym szczepieniom obowiązkowym,
osobom w wieku 20-40 lat, zwłaszcza kobietom, które ze względu na tryb życia lub wykonywane zajęcia są narażone na zakażenia,
chorym przygotowywanym do zabiegów operacyjnych,
przewlekle chorym (cukrzyca, choroby nerek, układu krążenia), o wysokim ryzyku zakażenia żółtaczką wszczepienną,
wyjeżdżającym do krajów o wysokiej zapadalności na WZW typu B.

Przestrzeganie zasad higieny, odpowiednia sterylizacja sprzętu medycznego, a w miarę możliwości stosowanie sprzętu jednorazowego - to podstawowe, ale niestety nie w pełni skuteczne metody zapobiegania WZW-B. Prawdziwy postęp w ograniczaniu tej epidemii wiąże się z wprowadzeniem szczepień ochronnych. Aby ochrona była skuteczna i długo-trwała, wymagane są trzy dawki szczepionki - druga podana po upływie pierwszego miesiąca od pierwszego szczepienia, trzecia - po upływie 6 miesięcy.

Trzecim typem zapalenia wątroby, nie zamykającym niestety tej alfabetycznej listy, jest WZW typu C. Do zakażenia dochodzi drogą parenteralną, na ogół poprzez transfuzję krwi, także podczas robienia zastrzyków, wskutek skaleczeń. Możliwe też jest zakażenie partnera w czasie kontaktów płciowych oraz zakażenie płodu przez chorą matkę (wirusy posiadają zdolność przechodzenia przez łożysko). Okres inkubacji choroby wynosi 6-8 tygodni. Wiele osób nie wie o tym, że cierpi na zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C (u 80% przebiega ono bezobjawowo) i dlatego ten typ WZW często nazywany jest "cichą epidemią". Do rozwoju przewlekłego zapalenia wątroby dochodzi u ponad połowy chorych i stan ten, podobnie jak w przypadku powikłań po zakażeniu WZW-B, może doprowadzić do marskości wątroby lub rozwoju nowotworu. Niestety szczepionka przeciwko temu typowi wirusowego zapalenia wątroby znajduje się dopiero w fazie badań klinicznych. Póki co pozostaje nam tylko profilaktyka, która ogranicza się do systematycznego badania krwiodawców oraz zachowania ścisłych rygorów higienicznych w szpitalach.

Znacznie rzadziej za zapalenie wątroby odpowiadają wirusy typu D i G, przenoszone drogą parenteralną oraz wirus typu E, przenoszony drogą pokarmową.

Wirusowe zapalenie wątroby rozpoznaje się na podstawie objawów chorobowych i badań laboratoryjnych. Określane są wtedy odpowiednie przeciwciała, czyli "uzbrojenie" które nasz organizm tworzy w kontakcie z wirusem. Możemy również wykryć cząstki samego wirusa - antygeny HBs. W ocenie zaawansowania procesu chorobowego pomocne jest także badanie ALAT, wykrywające we krwi podwyższenie aktywności enzymu wątrobowego tzw. aminotransferazy alaninowej, co świadczy o uszkodzeniu miąższu tego organu.

Ostre wirusowe zapalenia wątroby są w większości przypadków chorobami, które nie wymagają leczenia. Podstawą terapii w początkowym etapie jest odpoczynek i utrzymywanie odpowiedniej diety, z całkowitym zakazem spożywania alkoholu. Osoby z zakażeniem przewlekłym, trwającym powyżej 6 miesięcy powinny pozostawać pod stałą, specjalistyczną opieką lekarską.

WZW to "gorący" temat wielu prasowych i telewizyjnych doniesień, zwłaszcza w czasie, gdy ma miejsce akcja o nazwie "Żółty Tydzień". Ideą akcji jest uświadamianie zagrożeń zdrowotnych związanych z wirusowym zapaleniem wątroby typu A i B oraz udostępnianie punktów szczepień.

Statystyka jest bezlitosna. Szacuje się, że na świecie na WZW typu A zapada rocznie ok. 1,2-1,4 miliona osób, jednak rzeczywista liczba przypadków może być nawet 3-10 razy większa. Liczbę przewlekłych nosicieli WZW-B na całym świecie ocenia się na ponad 400 milionów. W Polsce zapadalność na WZW typu A i B maleje systematycznie od kilkunastu lat, choć nadal jest wyższa od zachorowalności notowanej w krajach Europy Zachodniej. Zawdzięczamy to z pewnością poprawie warunków sanitarnych, ale przede wszystkim upowszechnianiu szczepień ochronnych. Spadek zachorowań na WZW typu B notuje się zwłaszcza w grupach poddawanych obowiązkowym szczepieniom przeciwko tej chorobie, co oznacza konieczność upowszechniania profilaktyki także wśród innych osób. "Żółty Tydzień" stwarza ku temu znakomitą okazję.

z BIOLOGIĄ

(nie zawsze) ŻÓŁTA INFEKCJA