Z A P A N B R A T
Przed Egzaminem
... ale też przed sprawdzianem! Warto zajrzeć, szczególnie do zadań powtórkowych.
OBSERWACJA I DOŚWIADCZENIE PRZYRODNICZE
Przedmioty przyrodnicze, takie jak biologia, geografia, chemia czy fizyka to nauki oparte na doświadczeniach i obserwacjach. Czym się różnią? Jaki powinny mieć przebieg, jeśli mają dostarczyć rzetelnej wiedzy o otaczającym nas świecie? Jak się zabrać za ich planowanie?
ZWIĄZKI CHEMICZNE W ORGANIZMIE
Tak jak otaczająca nas materia, tak i my sami - organizmy żywe - zbudowani jesteśmy z różnego rodzaju związków chemicznych. Substancje te można podzielić na organiczne i nieorganiczne. Związki organiczne wzięły swoją nazwę stąd, że powstają w wyniku reakcji zachodzących w organizmach żywych (choć możliwe jest już dzisiaj otrzymanie ich także w sztuczny sposób). Natomiast związki nieorganiczne mogą powstawać w wyniku reakcji chemicznych zachodzących w przyrodzie nieożywionej i przede wszystkim tu występują.
Każdy żywy organizm wykazuje przejawy życia (a więc przeprowadza czynności życiowe) oraz zbudowany jest z komórek. Istnieją organizmy, których całe ciało to jedna komórka, są i takie, których ciało zbudowane jest z bilionów komórek. Komórki różnią się od siebie rozmiarem, kształtem i zawartością.
FOTOSYNTEZA I ODDYCHANIE JAKO PROCESY DOSTARCZAJĄCE ENERGII
Każdy organizm i każda komórka do prawidłowego funkcjonowania potrzebują energii. Czerpią ją ze związków organicznych, które najpierw trzeba zdobyć (odżywianie), a potem rozłożyć (oddychanie). Czynności te realizowane są w przeróżny sposób. Pokarm może być pobierany w gotowej postaci z otoczenia (tak robią heterotrofy, czyli organizmy cudzożywne) lub też samodzielnie wytwarzany w trakcie procesu fotosyntezy lub chemosyntezy (tak odżywiają się autotrofy, czyli organizmy samożywne). Wyzwolenie energii z pokarmu nastąpić może albo obecności tlenu (oddychanie tlenowe) albo bez niego (oddychanie beztlenowe, czyli fermentacja).
BAKTERIE, PROTISTY I GRZYBY - PROSTE ORGANIZMY BEZTKANKOWE
Współczesna systematyka dzieli wszystkie organizmy żywe na 5 królestw. Mam szczerą nadzieję, że już każdy piątoklasista bez najmniejszego problemu potrafi je wszystkie wymienić. Królestwo najprostszych, bezjądrowych jednokomórkowców to oczywiście BAKTERIE. Królestwo skupiające niezwykle zróżnicowane organizmy - od jednokomórkowców po okazałych rozmiarów wielokomórkowce, organizmy samo- i cudzożywne, te bardziej przypominające rośliny, zwierzęta lub grzyby - to PROTISTY. Są ROŚLINY i ZWIERZĘTA. I wreszcie - nie rośliny, a tym bardziej nie zwierzęta, czyli GRZYBY.
ZRÓŻNICOWANIE KRÓLESTWA ROŚLIN
Rośliny to organizmy w zdecydowanej większości wielokomórkowe (choć wśród glonów spotkać można jednokomórkowce), w zdecydowanej większości samożywne (choć są wyjątki: rośliny-pasożyty), i w zdecydowanej większości przytwierdzone trwale do podłoża (choć duża część glonów dryfuje jako plankton). Ich komórki mają celulozową ścianę komórkową, fotosyntezę przeprowadzają w chloro-plastach, a substancje zapasowe (głównie skrobię) gromadzą w dużej wodniczce. Cechuje je także zdolność do nieprzerwanego wzrostu, a to za sprawą specjalnej tkanki twórczej.
Zdecydowana większość roślin, które nas otaczają to ORGANOWCE. Pojęcie to zarezerwowane jest dla roślin, które wykształcają tkanki i organy. Korzeń i pęd to dwa główne organy roślinne. Pęd z kolei składa się z łodygi i liści, a także kwiatów i owoców. Każdy z tych organów spełnia w organizmie rośliny inne funkcje. Czasem ulegają przekształceniom (modyfikacjom) i biorą na siebie dodatkowe zadania.
ZRÓŻNICOWANIE KRÓLESTWA ZWIERZĄT - bezkręgowce
Zwierzęta to organizmy wielokomórkowe, w zdecydowanej większości tkankowe, wszystkie bez wyjątku cudzożywne i zdolne do aktywnego ruchu. Królestwo to można podzielić na dwie grupy: KRĘGOWCE, czyli zwierzęta, które mają szkielet wewnętrzny z czaszką i kręgosłupem oraz BEZKRĘGOWCE, które go nie mają.
Bezkręgowce to grupa sztuczna (nie - jednostka systematyczna), w skład której wchodzą przeróżne, czasem bardzo odmienne i słabo ze sobą spokrewnione zwierzęta. Szacuje się, że do bezkręgowców należy nawet do 99% współcześnie żyjących zwierząt, a liczba opisanych po dziś dzień gatunków przekracza 1 milion.
ZRÓŻNICOWANIE KRÓLESTWA ZWIERZĄT - kręgowce
Kręgowce to grupa systematyczna obejmująca zwierzęta dość mocno zróżnicowane pod względem budowy, rozmiarów ciała, trybu życia i rozwiązań fizjologicznych. Łączy je to, że wykształcają tkankę kostną lub/i chrzęstną, z których zbudowany jest szkielet wewnętrzny. Ciało wykazuje dwuboczną symetrię i pokryte jest wielowarstwową skórą. Mają zamknięty układ krwionośny, krew jest czerwona (dzięki hemoglobinie), a serce leży po stronie brzusznej. Ich układ nerwowy jest dobrze rozwinięty, a najważniejsze ("decyzyjne") narządy, czyli mózgowie i rdzeń kręgowy leżą po stronie grzbietowej.
BUDOWA I FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU CZŁOWIEKA
Organizm człowieka zbudowany jest z takich samych pierwiastków, związków chemicznych i komórek jak inne zwierzęta. Systematyka bardzo dokładnie określa nasze miejsce w przyrodzie: jesteśmy kręgowcami, ssakami, łożyskowcami i naczelnymi. Wiele nas z nimi łączy, ale też sporo odróżnia. Poznaniu anatomii i fizjologii naszego ciała poświęciliśmy cały rok nauki biologii w SP. Poniżej - krótkie streszczenie.
KRZYŻÓWKI GENETYCZNE DLA OPORNYCH
Jedni nie rozumieją, czego tu można nie rozumieć. Innych w tym momencie ogarnia czarna rozpacz...
Dla nich właśnie przeznaczona jest ta instrukcja. Krok po kroku. Metodą łopatologiczną...
Aż Was oświeci!
KRZYŻÓWKI GENETYCZNE DLA OPORNYCH - cz.II
Jak dziedziczone są grupy krwi, czyli o jeden stopień wtajemniczenia dalej...
KRZYŻÓWKI GENETYCZNE DLA OPORNYCH - cz.III
Jak dziedziczona jest płeć i czy wynika z tego coś więcej? To czy jesteś kobietą czy mężczyzną zależy tylko od jednego chromosomu. Od jednego spośród 46, w które wyposażyła nas natura. Ale od początku...
